Czy Eucharystia – to sakrament, czy sakramenty?

ZAGADNIENIE 731

Na pozór Eucharystia nie jest jednym sakramentem, skoro:

  1. Modlimy się z Kościołem: „Niech nas oczyszczą przyjęte przez nas sakramenty, błagamy Cię, Panie”. Mamy tu namyśli przyjętą przez nas komu Eucharystia jest przeto sakramentami, nie jednym tylko sakramentem.
  1. Zwielokrotnienie rodzajów domaga się zwielokrotnienia gatunków. Wykluczone, by jeden człowiek wielu istotami obdarzonymi życiem zmysłowym. A przecież wiemy, że znak pozostaje w takim stosunku do sakramentu, jak rodzaj do gatunku. W Eucharystii jest para znaków, mianowicie: chleb i wino. Wynika stąd, jak się zdaje, wniosek że stanowi ona parę sakramentów.
  1. Eucharystia, jak wiemy3, realizuje się przez konsekrację materii. Lecz w tym sakramencie materię konsekruje się dwukrotnie. Przeto Eucharystia jest sakramentem dwoistym.

A jednak Apostoł mówi: „Wielu nas, my wszyscy uczestniczący w jednym chlebie i jednym kielichu, stanowimy jeden Chleb i jedno Ciało”. Jasne więc, że Eucharystia jest sakramentem jedności Kościoła 2. A ponieważ sakrament odtwarza podobieństwo tej rzeczywistości, którą oznacza, Eucharystia jest jednym sakramentem.

Wykład: Słowo jeden określa – jak twierdzi Filozof – nie tylko to, co niepodzielne lub nie zostało podzielone, lecz także to, co stanowi wykończoną całość. Mówimy na przykład o jednym domu lub jednym człowieku. Na jedność w tym znaczeniu składa się wszystko, co jest potrzebne dla osiągnięcia celu danej rzeczy, jak wszystkie członki konieczne dla funkcjonowania danej duszy składają się na jednego człowieka, a wszystkie elementy domu umożliwiające zamieszkanie tworzą jeden dom. Właśnie to mamy na myśli mówiąc, że Eucharystia – to jeden sakrament. Zmierza ona bowiem do pokrzepienia duchowego, analogicznie do tego, co wzmacnia ciało. Do pokrzepienia ciała potrzeba dwóch rzeczy. Potrzebny jest suchy pokarm i napój. Tak samo na całość tego sakramentu, o którym tu mowa, składają się dwie rzeczy: pokarm duchowy i duchowy napój, stosownie do słów Pana: „Ciało moje prawdziwie jest pokarmem, a Krew moja prawdziwie jest napojem”. Więc sakrament ten jest wprawdzie wielością składników materialnych, ale jego forma i doskonałość stanowi o jedności Eucharystii.

Ad 1. W modlitwie rozpoczynającej się od słów: „Niech nas oczyszczą przyjęte przez nas sakramenty” używamy najpierw liczby mnogiej, lecz w dalszym ciągu o tej samej rzeczy mówimy w liczbie pojedynczej słowami: „Obyśmy nie zasłużyli na karę ze względu na ten Twój sakrament”. Ma to być wskazówką, że z pewnego rodzaju wielokrotnością w tym sakramencie łączy się zasadnicza jedność.

Ad 2. Chleb i wino wzięte w aspekcie materialnym stanowią parę znaków, lecz formalnie 3 są jedną wykończoną całością, tworzą bowiem jeden posiłek.

Ad 3. Jak widzimy, podwójna konsekracja w sakramencie Eucharystii nie dowodzi niczego ponad to, że cechuje go wielość materialnych składników.

  1. św. Tomasz z Akwinu
    Suma Teologoiczna
    Tom 28
    Eucharystia
    (3; Q. 73-83)
    Przełożył i w objaśnienia zaopatrzył ks. Stanisław Piotrowicz
    NAKŁADEM KATOLICKIEGO OŚRODKA WYDAWNICZEGO „Veritas”[↩]
  2. Q. 73, 2, a. Droga do jedności prowadzi przez Eucharystię. Posługując się pojęciem „Kościół” Tomasz mógł mieć na myśli całą ludzkość, której Głową jest Chrystus (20 XXIV s. 161-164), lub też zgromadzenie ludzi uczestniczących w jakiejś mszy św. Wydaje się, że teologowie podzielonego Kościoła, należący do różnych wyznań, zgodni są co do tego, że kluczem do scalenia Ciała Mistycznego jest Chrystus w Eucharystii (11; 12 s. 149, 165, 193y szereg wypowiedzi drukowanych w Conc, między innymi Klinger J. i Max Thurian w: vers l`Intercommunion l`Églises en Dialogue, n. 13/, Maison Mame).[↩]
  3. Q. 73, 2 ad 2. Ujmowanie każdej rzeczy pod kątem formy, czyli tego, co decyduje o jej strukturze i funkcji umożliwiło Tomaszowi tworzenie syntez. Materialne ujmowanie rzeczy w rozważaniach nad Eucharystią dostarcza mu raczej tworzywa do myślowych konstrukcji i tylko pośrednio wiąże się z tajemnicami wiary, czyli tym co stanowi przedmiot zainteresowań św. Tomasza w Sumie Teologicznej.[↩]