Msza święta wigilijna sprawowana w przeddzień niedzieli czy uroczystości

Paweł Baścik:

Piszę do Czcigodnej Komisji w sprawie praktyki odprawiania Mszy wigilijnej w wieczór poprzedzający niedzielę czy uroczystość. Po analizie dostępnych mi źródeł i dyskusji ze
znajomymi, także zajmującymi się (fachowo lub amatorsko) zagadnieniami liturgicznymi, mam kilka związanych z tym tematem pytań:

1. Czy należy odprawiać Mszę wieczorną z uroczystości zawsze, gdy następnego dnia
   obchodzona jest uroczystość, czy jedynie w przypadku uroczystość nakazanych, w które
   mamy obowiązek udziału we Mszy świętej? (Dodam, że mieszkam w archidiecezji krakowskiej i tutejszy kalendarz liturgiczny wskazuje to drugie rozwiązanie, a więc jeśli uroczystość nie jest nakazana, nie ma wigilii).
2. Czy istnieją jasne przepisy co do doboru formularza dla tej Mszy? Czy ma to być
   Msza z niedzieli/uroczystości, czy też z bieżącego dnia? Czy też może zależy to od decyzji
   celebransa? Co z wypadającymi na dany dzień obchodami w przypadku parafii, w której
   jest tylko jedna Msza w dzień powszedni i to właśnie wieczorna?
3. Dodam oczywiście, że pytania te nie dotyczą uroczystości posiadających własny
   formularz Mszy wigilijnej (Narodzenie św. Jana Chrzciciela, Świętych Apostołów Piotra
   i Pawła, Wniebowzięcie NMP), bo w tym przypadku sprawa jest jasna – odprawia się
   Mszę z własnego formularza. Problematyczna pozostaje jedynie sytuacja, kiedy taka uroczystość z własną Mszą wigilijną, która nie jest świętem nakazanym, wypadnie w poniedziałek. Czy wówczas w niedzielę wieczorna Msza ma być wigilijną?

Problem pojawia się także w związku ze zbieżnością niedzieli zwykłej i Wspomnienia
Wszystkich Wiernych Zmarłych. Zgodnie z rubrykami Mszału, odprawia się w tym dniu
Msze ze Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych. Pozostaje jednak niewyjaśniona wprost przez przepisy kwestia elementów liturgii mszalnej charakterystycznych dla obchodu niedzieli. Mam na myśli hymn „Chwała na wysokości Bogu”, Wyznanie wiary oraz niedzielne wspomnienie tajemnicy dnia w I-III ME. Wydaje się dosyć logiczne, że radosny hymn „Gloria” nie pasuje do charakteru tego dnia, podobnie jak do charakteru niedziel Adwentu i Wielkiego Postu (na tę analogię wskazuje też używany w te niedziele oraz 2 listopada fioletowy kolor szat), a więc wypadałoby go opuścić. Co jednak z „Credo” i niedzielnym „Communicantes”? Czy należy je odmawiać, czy też pominąć jedno lub oba?

Pojawia się także jeszcze jedna wątpliwa kwestia, dotycząca niedzielnego wspomnienia
tajemnicy dnia. Chodzi o sytuację, gdy w niedzielę przypada jakiś inny obchód stojący
od niej wyżej w Tabeli pierwszeństwa i nie posiadający własnego „Communicantes” (np.
właśnie Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych czy też święto Podwyższenia Krzyża Świętego). Rubryka zamieszczona w Mszale przy niedzielnym wspomnieniu tajemnicy dnia („Odmawia się w niedziele, w które nie wypada inne wspomnienie”) nie jest do końca precyzyjna. Można ją bowiem rozumieć dwojako:

1. Niedzielne „Communicantes” odmawia się w zawsze w niedzielę, chyba że przypada obchód o wyżej randze, który ma własne „Communicantes” – przy takim rozumieniu
   2 listopada czy 14 września odmawia się niedzielne wspomnienie tajemnicy dnia, jeśli dni
   te przypadają w danym roku w niedzielę.
2. Niedzielne „Communicantes” odmawia się tylko wówczas, gdy w niedzielę nie przypada żaden inny obchód, który stoi wyżej w Tabeli pierwszeństwa – zgodnie z takim rozumieniem w dni, które nie posiadają własne wspomnienie tajemnicy dnia, pomija się
   zupełnie to wspomnienie (także niedzielne), gdy wypadną one w niedzielę.
   Która z tych interpretacji jest właściwa? Innymi słowy: Czy jeśli 14 września, 2 listopada
   czy inne obchody, o których mowa, przypadną w niedzielę, odmawia się niedzielne wspomnienie tajemnicy dnia w ME, czy też nie odmawia się żadnego?

ks. Jacek Nowak SAC:

Wydawać by się mogło, że wieloletnia praktyka jest zrozumiała i nie rodzi pytań; a jednak.

O obowiązku uczestnictwa w Mszy św. w niedziele i uroczystości nakazane mówi Kodeks prawa kanonicznego, kan. 1247. Co innego są dni liturgiczne, które przybierają rangę uroczystości, ale nie są nakazane. Wtedy nie ma obowiązku uczestniczenia we Mszy św. W Polsce wszystkie uroczystości nakazane są dniami wolnymi od pracy. KPK, kan. 1246 podaje ich 10, a w Polsce jest ich 7. W związku z tym w sobotę wieczorem lub wieczorem poprzedniego dnia przed uroczystością nakazaną należy sprawować Mszę św. z niedzieli lub uroczystości (nawet wtedy, gdy nie ma formularza wigilijnego). Jeśli uroczystość następuje w poniedziałek, to należy spojrzeć w Tabelę pierwszeństwa dni liturgicznych (znajduje się w Mszale i w każdym tomie Liturgii godzin) i zobaczyć, który dzień stoi wyżej. Na przykład: 4 Niedziela Adwentu przypada 24 grudnia, to tego dnia wieczorem jest sprawowana Msza wigilii Narodzenia Pańskiego (por. Tabela.. 1,2). Weźmy inny przykład : jeśli 15 sierpnia przypada w sobotę, to wieczorem Msza św. będzie z Wniebowzięcia NMP, a nie z niedzieli (por. Tabela. ..1,3 oraz 11,6). O zadośćuczynieniu uczestnictwa we Mszy św. w niedziele lub uroczystości nakazane wieczorem dnia poprzedniego mówi KPK, kan. 1248.

Przypadek, jeśli w kościele jest sprawowana tylko jedna Msza św. w ciągu dnia i to
w dodatku wieczorem, należy wziąć formularz z danego dnia, chyba że racje duszpasterskie przemawiają inaczej. Decyduje o tym sam duszpasterz – proboszcz parafii.

Istotą jest uczestnictwo we Mszy Św., a nie formularz mszalny. Przecież, jeśli ktoś uczestniczy we Mszy obrzędowej (np. związanej z chrztem), spełnia obowiązek uczestnictwa i nie musi brać udziału w drugiej Mszy św. Jeszcze raz powtarzam: istotą jest Msza św. jako taka, a nie jej formularz.

Ks. prof. dr hab. Krzysztof Konecki:

Gdy wypada zbieżność niedzieli zwykłej i Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych
to zgodnie z rubrykami Mszału, sprawuje się Msze ze Wspomnienia. Wtedy opuszcza
się „Chwała na wysokości Bogu”, odmawia się natomiast Wyznanie wiary oraz niedzielne
wspomnienie tajemnicy dnia w I-III ME. Obowiązuje zasada, że niedzielne „Communicantes” odmawia się w zawsze w niedzielę, chyba że przypada obchód o wyższej randze,
który ma własne „Communicantes”. To oznacza, że 2 listopada i 14 września odmawia się
niedzielne wspomnienie tajemnicy dnia, jeśli dni te przypadają w danym roku w niedzielę.

 

Źródło: Anamnesis 80, KKBiDS EP