Pytania do Komisji Ecclesia Dei cz. VIII
Odpowiedzi Papieskiej Komisji Ecclesia Dei z 14 listopada 2018 r. (Prot. N. 39/2011L – ED) na pytania przedstawione w liście z dn. 16 października 2018 r. przez ks. lic. Dawida Pietrasa.
- Czy w liturgii słowa, kiedy w Mszy czytanej (Missa lecta) odczytuje się lekcję i Ewangelię jedynie w języku narodowym, można użyć lekcjonarza formy zwyczajnej rytu rzymskiego, z których zaczerpnie się teksty odpowiadające Mszałowi z 1962 r.?
Odp. Proszę odnieść się do art. 6 Motu Proprio ‘Summorum Pontificum’, który jest klarowny. - Czy dozwolone jest odmawianie trzeciego Confiteor przed Komunią wiernych? Wiadomo, że formalnie został on zniesiony (Rubryki Mszału i Brewiarza Rzymskiego, nr 503), jednak wiele środowisk w Polsce dalej praktykuje ten obrzęd. Trwa też dyskusja nad jego stosowaniem.
Odp. Należy zaakceptować pewne specyficzne warunki, księgi liturgiczne ‘formy nadzwyczajnej’ nie przewidują dalej odmawiania (albo śpiewania) ‘Confiteor’ przed rozdawaniem Komunii św., kiedy ma to miejsce podczas Mszy. Natomiast w tych miejscach, gdzie praktyka istnieje, może być to kontynuowane. - Czy w trakcie udzielania Komunii wiernym jest możliwość błogosławienia dziecka hostią, które jeszcze nie przyjmuje Komunii św.? Spotkać bowiem można praktykę samego błogosławieństwa dziecka na znak krzyża, bez udzielania mu Komunii św.
Odp. Papieska Komisja nie zna praktyki błogosławienia dziecka hostią. Jeśli już, wydaje się bardziej właściwe uczynić prosty znak krzyża. - Czy możliwe jest skorzystanie z formularza danego Świętego z Mszału Pawła VI przy celebracji Mszy według Mszału Jana XXIII? W prywatnym liście z 7 kwietnia 1993 r. w numerze 4 (Prot. N. 24/92) Komisja wyraziła zezwolenie na skorzystanie z formularzy Świętych kanonizowanych po 1962 r. wydanych przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, przy uzupełnieniu brakujących elementów z tekstów wspólnych. Jak więc rozumieć to zezwolenie?
Odp. Proszę się odnieść do 25 punktu Instrukcji ‘Universae Ecclesiae’. - Czy możliwe jest celebrowanie z formularza Mszy niedzielnej w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego w sobotę w godzinach popołudniowych?
Odp. Celebracje Mszy Świętej według ‘formy nadzwyczajnej’ sprawowane w sobotę wieczorem pozwalają na wypełnienie obowiązku kan. 1248 § 1. Natomiast powinno się użyć formularza przeznaczonego na sobotę. - Czy akolita nie będący alumnem oraz alumn seminarium nie będący jeszcze akolitą ale noszący strój duchowny może pełnić w liturgii funkcję subdiakona? Odpowiedź pozytywną wydają się sugerować wcześniejsze wypowiedzi Komisji (7 VI 1993 – Prot. N. 24/92; 6 XI 2012 – Prot. N. 39/2011L; 8 V 2013 – Prot. N. 39/2011L).
Odp. Funkcja subdiakona może być wykonywana, prócz wyświęconych duchownych, przez seminarzystów lub zakonników, którzy przyjęli pierwszą tonsurę, święcenia subdiakonatu lub posługę akolitatu albo świeckich, którzy zostali na stałe ustanowieni do tej samej posługi (akolity) w zgodności z kan. 230 § 1 KPK. - Czy osoba świecka może pełnić funkcję ceremoniarza podczas Mszy pontyfikalnej w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego? Jeśli tak, to czy wolno jest takiej osobie ubierać strój ceremoniarza, który jest przypisany osobie duchownej?
Odp. Papieska Komisja nie widzi przeszkód, by pod nieobecność wyświęconego ceremoniarza, osoba świecka pełniła tę funkcję podczas Mszy pontyfikalnej. - Czy istnieje możliwość zastosowania Rituale Romanum z 1952 r. przy celebracji pogrzebu z prochami wiernego po kremacji ciała (urna)? Jeśli tak, to jak taka celebracja powinna wyglądać?
Odp. W tym przypadku należy podążać za rozdz. V tytułu VII ‘Rituale Romanum’, który obowiązywał w 1962 r. - Czy istnieje możliwość użycia Rituale Romanum z 1952 r. przy pochówku dziecka, które zmarło przed chrztem? Czy w takich okolicznościach należy raczej użyć Rytuału wydanego po II Soborze Watykańskim, w którym przewidziano taki obrzęd?
Odp. Odpowiedź pozytywna do drugiej części pytania. - Czy jest możliwe stosowanie Collectio Rituum dla Polski, które 23 października 1959 (N. D. 2/957) zostało zaaprobowane przez Świętą Kongregację Obrzędów, a zaczęło obowiązywać 14 kwietnia 1963. W Motu Proprio Summorum Pontificum oraz w Instrukcji Universae Ecclesiae jest mowa o księgach obowiązujących w 1962 r., nie wspomina się także o możliwości stosowania Collectio Rituum.
Odp. W celu uzyskania odpowiedzi, do Papieskiej Komisji winna być przesłana pełna kopia dokumentu(ów). - Czy przygotowując osobę dorosłą do chrztu i stosując nadzwyczajną formę rytu rzymskiego, należy posłużyć się tekstami wprowadzonymi do Rituale Romanum dekretem Świętej Kongregacji Obrzędów z dn. 27 listopada 1959 r. (usunęła teksty, które miał wypowiadać kandydat do chrztu nawrócony z pogaństwa, judaizmu, islamu albo protestantyzmu – Ephemerides Liturgicae 74[1960] 133) oraz dekretem Ordo Baptismi adultorum z 16 kwietnia 1962 r. (wprowadzono obrzędy podzielone na siedem stopni katechumenatu wraz z dodatkiem Ordo Baptismi adultorum per gradus Catechumenatus dispositus – AAS 54[1962] 310-338)?
Odp. Winny być zastosowane oba dokumenty zaznaczając, że użycie ‘Ordo Baptismi adultorum per gradus’ jest jedyną możliwością, jak w punkcie 1 ‘normae pro usu’ tegoż dokumentu. - Czy upoważnienie do rozgrzeszania, jakie otrzymali kapłani FSSPX od papieża Franciszka Listem Apostolskim Misericordia et misera obejmuje kapłanów wspólnot zakonnych, będących częścią Bractwa oraz kapłanów wspólnot zakonnych, które związane są z Bractwem, ale formalnie nie są jego częścią?
Odp. Odpowiedź pozytywna. - Czy poprzez Motu Proprio Summorum Pontificum regulowane są ryty nierzymskie (starohiszpański i ambrozjański) oraz ryty rzymskie terytorialne (lyoński i bragański)? W Instrukcji Universae Ecclesiae (nr 34) wspomniano jedynie o księgach zgromadzeń zakonnych, będących w użyciu w 1962 r.
Odp. Motu Proprio ‘Summorum Pontificum’ stosuje się do rytu rzymskiego i jego zwyczajów [‘its uses’] (albo lokalnych albo własnych rytów zakonnych). - Jak wyglądają regulacje prawne celebracji liturgii w rytach, o których w poprzednim pytaniu? Czy należy je celebrować jedynie w określonym terytorium? Czy potrzebna jest zgoda ordynariusza miejsca (biskupa diecezjalnego) na sprawowanie liturgii w dawnej formie rytu starohiszpańskiego, ambrozjańskiego, bragańskiego lub lyońskiego?
Odp. Patrz na odpowiedź do pytania nr 13. - Czy używanie ksiąg z 1962 r. rzymskich rytów zakonnych dotyczy jedynie członków tych instytutów (Instrukcja Universae Ecclesiae nr 34)? Czy np. kapłan diecezjalny może odprawić Mszę w formie nadzwyczajnej rytu dominikańskiego? Jeśli tak, to czy jedynie w kaplicy lub kościele zgromadzenia? Czy potrzebuje na to zezwolenie przełożonego zgromadzenia lub może wyższego przełożonego?
Odp. Proszę się odnieść do 34 punktu Instrukcji ‘Universae Ecclesiae’, który jest klarowny. - Czy subdiakoni mają obowiązek kanoniczny odmawiania Brewiarza? Poprzez prawo wyrażone w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. jako duchownych rozumie się diakona, prezbitera i biskupa (kan. 1009 § 1 KPK). A w świetle Instrukcji Universae Ecclesiae (nr 27) należy kierować się dyscypliną zawartą w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. Czy więc w takich sytuacjach należy się kierować Konstytucjami danego zgromadzenia, które może zobowiązać subdiakonów do odmawiania Breviarium Romanum?
Odp. Powinien być stosowany kan. 1174 § 1 KPK. - Czy posiadają moc prawną wytyczne Konferencji Episkopatów lub biskupów diecezjalnych, w których biskupom diecezjalnym nadaje się prawo do określania wielkości, a nawet rodzaju grup wiernych (coetus fidelium), które mogą prosić proboszcza o stałą celebracje Mszy w forma extraordinaria? Dyrektywa ta wydaje się sprzeczna z Motu Proprio Summorum Pontificum. W Instrukcji Universae Ecclesiae wspomniano bowiem o kilku osobach czy pewnych osobach (aliquibus personis), które tworzyć mogą stałą grupę wiernych. Również w przekonaniu kanonistów liczebność grupy, której dokładnie nie określono, opiera się na zasadzie tres faciunt collegium (kan. 115 § 2 KPK), a więc wystarczą 3 osoby, by utworzyć coetus fidelium. Ponadto wprowadzenie przez biskupów wyższej liczby może utrudnić realizację papieskiego Motu Proprio i utrudnić dostępność tej liturgii dla wiernych.
Odp. Pytanie jest zbyt ogólne. Dyrektywy partykularne winny być badane na zasadzie 'każdy przypadek z osobna’. - Czy posiadają moc prawną wytyczne Konferencji Episkopatów lub biskupów diecezjalnych, w których decyzję o zezwoleniu na stałą celebrację Mszy w forma extraordinaria powierza się nie proboszczowi, ale biskupowi diecezjalnemu w sytuacji, kiedy coetus fidelium tworzą wierni z różnych parafii? Dyrektywa ta wydaje się być sprzeczna z Motu Proprio Summorum Pontificum. W Instrukcji Universae Eccesiae wydanej 3 lata po publikacji wytycznych Konferencji Episkopatów, określono bowiem że coetus fidelium mogą tworzyć wierni różnych parafii, a nawet diecezji (nr 15).
Odp. Należy postępować w zgodzie z art. 5, 7 i 8 Motu Proprio ‘Summorum Pontificum’. - Czy posiadają moc prawną wytyczne Konferencji Episkopatów lub biskupów diecezjalnych, według których Msza w forma extraordinaria nie może zastąpić dotychczas sprawowanej Mszy w forma ordinaria? W Motu Proprio Summorum Pontificum i Instrukcji Universae Eccelesiae nie ma takiej regulacji, jak również taka dyrektywa wydaje się zawężać papieskie Motu Proprio. Ponadto z ww. dokumentów wydaje się, że do proboszcza należy ocena sytuacji i wyznaczenie stałej godziny celebracji Mszy w formie nadzwyczajnej, po uprzednim poinformowaniu o tym wiernych.
Odp. Patrz na odpowiedź do pytania nr 17. - W Instrukcji Universae Ecclesiae (nr 27) oznaczono, że dyscyplina Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. przeważa nad dyscypliną aktualną w 1962 r. zawartą m.in. w księgach z 1962 r. Czy więc dotyczy to jedynie norm dyscyplinarnych Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. czy również innych norm dyscyplinarnych wydanych po 1962 r. m.in. przez Kurię Rzymską? Czy także inne normy dyscyplinarne ustanowione po 1962 r., ale nie zawarte w Kodeksie Jana Pawła II przeważają nad normami obowiązującymi w 1962 r.?
Odp. Punkt 27 Instrukcji ‘Universae Ecclesiae’ jest klarowny. Inne dyscyplinarne ‘dubia’ powinny być rozpatrywane na zasadzie ‘każdy przypadek z osobna’. - Czy dekrety Świętej Kongregacji Obrzędów (Decreta Authentica Congregationis Sacrorum Rituum, ex actis eiusedem collecta… etc.) publikowane nieprzerwanie od 1588 roku zachowują moc prawną w odniesieniu do nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego?
Odp. Te dekrety mogą być pojmowane jako ściśle wiążące, jeśli są natury możliwej do zrealizowania [‘of a perceptive nature’] i mają charakter raczej generalny (ogólny) niż partykularny. - Jaką rangę posiadają odpowiedzi Papieskiej Komisji Ecclesia Dei udzielane na dubia w sprawach dotyczących liturgii w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego? Czy mają rangę równą dekretom (Decreta Authentica…) Świętej Kongregacji Obrzędów?
Odp. Odpowiedź pozytywna. Podlegają kryteriom, o których mowa powyżej. - W niektórych miejscach powstała praktyka celebrowania w dzień wigilii Zesłania Ducha Świętego uroczystej Mszy Świętej w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego, poprzedzonej nabożeństwem poświęcenia wody chrzcielnej według ksiąg liturgicznych wcześniejszych niż obowiązujące w 1962 roku. Czy celebrowanie obrzędów wigilii według ksiąg wcześniejszych niż obowiązujące w 1962 roku jest dopuszczalne? A jeśli nie – czy wolno w takim razie sprawować przed Mszą Świętą obrzędy wigilii Zesłania Ducha Świętego przynajmniej jako „nabożeństwo prywatne”?
Odp. Gdzie taka praktyka istnieje, można ją kontynuować. - Czy podczas Mszy w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego dopuszczalne są śpiewy gregoriańskie wykonywane inną metodą niż metoda solezmeńska przewidziana przez Graduale Romanum 1961, a w szczególności: 1) metoda semiologiczna Dom Eugene’a Cardine’a (ang. Semiology, „Semiologia Gregoriana” by Dom Eugene Cardine); 2) metoda śpiewu Marcela Peresa (technika głosowa oparta na wschodniej – szczególnie chorwackiej praktyce stosowanej szeroko przez Marcela Peresa i jego uczniów); 3) używanie Graduale Romanum 1908 z pominięciem zasad i przepisów dotyczących techniki śpiewu chorału gregoriańskiego przepisanych w Graduale Romanum 1961?
Odp. Odpowiedź pozytywna. - W niektórych miejscach okazjonalnie wykonuje się śpiew gregoriański urozmaicony tropami. Czy dopuszczalne jest w śpiewie gregoriańskim w czasie liturgii w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego użycie tropów, na przykład: Gloria in excelsis Deo. Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laus tua Deus resonet coram te Rex. Laudamus te. Qui venisti propter nos Rex angelorum Deus. Benedicamus te. In sede maiestatias tuae. Adoramus te. Veneranda Trinitas. Glorificamus te. etc. (Benevent VI. 34 Mus. Pal, XV, 238).
Odp. Muzyka wykonywana w funkcjach przewidzianych w śpiewie (‘in cantu’) powinna zgadzać się z istotnymi tekstami liturgicznymi. - Jak ustosunkować się do praktykowanego powszechnie śpiewu nowożytnego na Mszach śpiewanych? Jest on stosowany zazwyczaj podczas procesji wejścia czy po wykonaniu antyfony w języku łacińskim, np. po Ant. ad Offertorium lub Ant. ad Communionem. Wątpliwości rodzi fakt, iż w Encyklice Musicae sacrae disciplina z 1956 r. oraz w Instrukcji De musica sacra z 1958 r. (nr 14, a) zaznaczono, że ma się to dokonywać za zezwoleniem ordynariusza miejsca, jeśli jest to stuletnim lub niepamiętnym zwyczajem.
Odp. Kwestia powinna być określona w późniejszym czasie. - Czy podczas liturgii w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego dopuszczalny jest kobiecy śpiew solo, w związku z instrukcją Musicam Sacram wydaną w 1967 roku? Święta Kongregacja Obrzędów bowiem odpowiadając w dn. 10 lipca 1959 r. na dubia dotyczące Instrukcji De musica sacra z 1958 r. (pytania wystosował Alojzy Carli – biskup Segni), orzekła, że śpiewu solo nie powinna wykonywać niewiasta (nr 3-4).
Odp. Papieska Komisja nie będzie stawać w opozycji wobec tej praktyki, tam gdzie ona istnieje. - W dniu 20 czerwca 1964 r. dekretem Świętej Kongregacji Obrzędów (Prot. N. D. 17/963) wprowadzono dla diecezji polskich nowe formularze mszalne Poloniae proprium. Czy należy korzystać z formularzy wprowadzonych w 1964 r. czy pozostać przy obowiązujących na rok 1962?
Odp. Patrz na odpowiedź do pytania nr 10. - Czy analogicznie do wydawanych zezwoleń na celebrację Wielkiego Tygodnia według ksiąg liturgicznych obowiązujących przed wydaniem Ordo Hebdomadae Sanctae Instauratus, przewiduje się w przyszłości możliwość wydania zezwolenia na celebrację Wielkiego Tygodnia według ostatniej edycji Caeremoniale Episcoporum, zamiast Ritus Pontificalis Ordinis Hebdomadae Sanctae Instaurati wydanego w 1958 roku?
Odp. Generalnie takie zezwolenia zostały udzielone na trzy lata ‘ad experimentum’.
Tłum. z ang. ks. lic. Dawid Pietras