Przebieg obrzędów Wielkiego Tygodnia w Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie

WIELKI TYDZIEŃ

Artykuł niniejszy nie podaje rzeczy rewelacyjnych, a nawet nowych. Jest on jedynie komentarzem rubryk Memorialis Rituum oraz przepisów archidiecezjalnego „Porządku nabożeństw” i rytuału „Pro Polonia”.

Niedziela Palmowa.

  1. Nie wolno opuszczać aspersji, która odbywa się jak zwykle przy śpiewie „Asperges me” (bez Gloria!). (Por. Mem. Rit. III § 1, n. 5).
  2. Wszystkie ceremonie poświęcenia palm odbywają się „in cornu Epistolae. Na Munda cor nie trzeba iść do środka, ale należy je odmówić zwróciwszy się w stronę krzyża. (Mem. Rit.Tit. III § 2. n. 9).
  3. Po pokropieniu palm (u nas zwyczajowo przez kościół) i okadzeniu (od ołtarza w formie krzyża), można powiedzieć parę słów o znaczeniu ceremonii. (Mem. Rit. III, § 2 n. 19).
  4. Na procesji zwykle śpiewa się „Krzyżu święty”. Celebrans powinien odrecytować Antyfony z mszału. (M. Rit. III, § 3, n. 3).
  5. W drzwi kościoła uderza się drzewcem, a nie krucyfiksem.
  6. Porządek modlitw przy stacji według rytuału pro Polonia.
    1. Celebrans kładzie krzyż na poduszce, wszyscy klękają.
    2. Dotyka krzyża palmą i śpiewa „Scriptum est enim, percutiam pastorem”; dalej kontynuuje śpiew organista. (Powtarza to po raz drugi i trzeci).
    3. Celebrans podnosi krzyż (opierając drzewce o posadzkę!) i śpiewa: „O crux ave spes unica”. Po prześpiewaniu reszty przez organistę, śpiewa to samo po raz drugi. Wreszcie intonuje drugą zwrotkę.
    4. Po ukończeniu śpiewu kładzie krzyż na poduszce, zasypuje stojąc kadzidło (błogosławi), stojąc okadza krzyż, poczem klęka i całuje nogi Zbawiciela.
    5. Stojąc śpiewa werset i modlitwę. W porz. naboż. należy poprawić, jak również w starych kancjonałach.
    6. Procesja idzie do ołtarza (można zaintonować „Któryś za nas” — w związku z adoracją krzyża, celebrans zaś recytuje Ingrediente, wkłada przy ołtarzu ornat i śpiewa sumę).
      Jeżeli nie byłoby śpiewaków, a nawet organisty, wszystko co śpiewa chór, powinien celebrans odrecytować alta voce. (A więc: art. Hosanna, Graduale, Sanctus, ant. Pueri, ant. procesji, Gloria laus, ant. Scriptum est, O crux ave, Ingrediente).
      Suma w niedzielę Palmową odbywa się jak zwykle, wyjąwszy:
    1. Jeżeli są diaconi cantores Passionis, Pasję czyta celebrans in cornu Epistolae, koniec „Altera autem die” in cornu Evangelii, we mszach bez pasjonistów całą in cornu Evangelii.
    2. Po słowach: „expiravit” celebrans klęka na oba kolana przy mszale i chwilę (Pater noster) klęczy nihil dicens. (Tak samo we wtorek, środę i W. Piątek).
    3. Przed czytaniem Pasji nic celebrans nie mówi, lecz przeszedłszy na stronę Ewangelii (inclinatio cruci!) iunctis manibus zaczyna: „Passio D. N. J. Ch. etc”.”

Wielki Czwartek.

Komunię św. można rozdawać od rana, ostatni raz podczas Mszy św. Urządzając „ciemnicę” pamiętać o wymierzeniu tabernakulum, o ile jest kilka puszek, aby nie trzeba było w ostatniej chwili przekładać komunikantów.

Na Gloria dzwoni się we wszystkie dzwony i to jak najuroczyściej. Organista gra podczas Introitu1 i Kyrie oraz podczas Gloria, potem organy cichną.

Gdyby w kościele był jeden tylko kielich, Hostie należy doń włożyć po puryfikacji, ablucji i dokładnym wytarciu.

Po przeniesieniu Najśw. Sakramentu do „Ciemnicy”, przenosi tam celebrans również puszkę (o ile nie ma innego kapłana); potem wraca do wielkiego ołtarza i tu ad sedem odczytuje nieszpory w fioletowej stule. (Kolor bowiem Wielkiego Czwartku poza Mszą, jest fioletowy). Na ołtarzu powinny palić się dwie świece.

Po nieszporach następuje obnażanie ołtarzy. Kapłan odziany w albę i stułę fioletową, według Porz. nab. może włożyć kapę, podchodzi do ołtarzy i po kolei je obnaża. Obrusów zdejmować nie potrzeba, można je zawinąć; ponieważ jednak na Wielkanoc zakłada się czyste, zwykle je zdejmują zupełnie. Do Porz. nab. wkradła się pomyłka; nie obnaża się ołtarza w ci e m n i c y, a nie wielkiego, jak błędnie podano. Według dawnego rytuału kapłan obmywał ołtarze palmą umaczaną w winie zmieszanym z wodą. Nowy rytuał nic nie mówi o tym obrzędzie, który można jednak zachować jako praeter legem i b. dawny; o tym obrzędzie pisze Durandus (* około 1230 ✝ 1296) w Rationale divinorum officiorum (Lib. 6, cap. 86).

Według dekretu Ś. K. O. 12. XI 1831, po nabożeństwie wielkoczwartkowym należy powylewać wodę święconą z kropielnic, które się napełni w Wielką Sobotę. Przy okazji powinien kościelny wyszorować kropielnice wodą z mydłem.

Kapłanów niecelebrujących w Wielki Czwartek dotyczy kan. 862 K. P. K.: „Wypada, aby wszyscy spośród kleru, również i kapłani, którzy w tym dniu nie odprawiają Najśw. Ofiary, przyjęli Przenajśw. Ciało Chrystusowe podczas Mszy św. uroczystej czy konwentualnej”.

Wielki Piątek.

Krzyż na ołtarzu powinien być tym samym, który będzie użyty do adoracji. Nie trzeba więc (jak mylnie podaje Porz. nab.) przygotowywać drugiego krzyża, lecz krzyż przeznaczony do adoracji należy umieścić na miejscu zwykłego (choćby w pudle z kilku kamieniami!). Ten krzyż ma stać od początku nabożeństwa, ten krzyż ma być niesiony przez celebransa na procesji, przed tym krzyżem odprawi się Missa Praesanctificatorum. (Por.
Mem. Rit. Tit. 5, c. 1 n. 2). Krzyż ten ma być drewniany, by „Ecce lign u crucis”.
odpowiadał słowom antyfony:

  1. Celebrans leży krzyżem na początku nabożeństwa jak mówi Mem. Rit. przez czas „Miserere”.
  2. O ile jest inny kapłan lub kleryk (lektor) może odśpiewać
    obie lekcje. Celebrans odczytuje je wówczas submissa woce.
    Podczas czytania Pasji, o ile jest inny kapłan lub kleryk, po-
    winien odczytać tekst pasji po polsku (powoli!).
  3. Procesji po adoracji krzyża nowy rytuał nie przepisuje, należy ją jednak odbyć jako zwyczaj b. stary.
  4. Po ucałowaniu krzyża przez celebransa, siada on na krześle i ze mszału odczytuje z organistą (o ile nie ma kleru) wszystkie improperia, hymny i antyfony. Nie należy śpieszyć; niech wierni, którzy przybyli na nabożeństwo, (będzie ich niewielu) wszyscy ucałują krzyż!
  5. Przy krzyżu należy postawić tacę 2; ofiary tu złożone idą na utrzymanie grobu świętego w Jerozolimie.
  6. Po adoracji kapłan zabiera krzyż, odnosi na ołtarz, poczem procesja udaje się do „Ciemnicy” 3.
  7. Okadzenie Najśw. Sakramentu musi się odbyć, choćby celebra była bez asysty!
  8. Podniesienie odbywa się tak. Celebrans przyklęka na jedno
    kolano (tak twierdzą nowsi liturgiści!) , bierze Hostię na patenę,
    z pateny w palce prawej ręki i trzymając lewą rękę z pateną na
    ołtarzu, p r a w ą podnosi na zwykłą wysokość.
  9. Po włożeniu Hostii do monstrancji i nakryciu welonem, celebrans dokonywa ablucji, wyciera kielich, poczem przywdziawszy kapę czarną4, klęcząc odmawia nieszpory. (Według nowego
    rytuału w mniejszych kościołach można je opuścić).

Wielka Sobota

  1. Paschał ma być czysto woskowy (ex cera in maxima parte confectum). Należy go święcić corocznie; natomiast nie trzeba kupować nowego. Według wyjaśnień S. K. O. wolno kilkakrotnie poświęcić stary paschał, byleby wystarczył na cały czas wielkanocny do Wniebowstąpienia Pańskiego i na wigilię Zesłania Ducha świętego5.
  2. Trianguł powinien być trójświecą, tj. trzy świece woskowe mają tworzyć wspólną podstawę. Trzcina, na której trójświecę się umieszcza, winna być przyozdobiona (eleganter ornata); można ją opleść widłakami, wianuszkiem z kwiatów itd. Trianguł jest symbolem W. Soboty, pali się przez cały czas aż do końca Mszy świętej. O ile w parafii jest zwyczaj, że nie wstawia się triangułu do drewnianej podstawy, lecz trzyma go przez cały czas stałszy bractewny, można ten chwalebny zwyczaj zachować.

Ks. Tad. Sitkowski

Źródło: Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie 1937 Nr 2

  1. A nie dopiero na Gloria![↩]
  2. W niektórych parafiach istnieje zwyczaj, że proboszcz składa pierwszy ofiarę. Zwyczaj ten ma oparcie w Caer. Episcoporum, które przepisuje, iż biskup zanim ucałuje krzyż „ofiaruje albo każe złożyć na tacę, tu położoną, ile sobie życzy pieniędzy” (II, 25, n. 25). [↩]
  3. O ile nie ma kleryka lub innego kapłana, celebrans po odmówieniu modlitw ze mszału idzie do ołtarza (krzyż. zostaje, o ile trwa adoracja); sam rozkłada korporał, kładzie puryfikaterz itd., stawia monstrancję, poczem idzie po krzyż i rozpoczyna się procesja do ciemnicy.[↩]
  4. Jest to specjalna dyspensa St. AP. dla Polski. Zasadniczo W. Piątek poza liturgią Praesanctificatorum, liturgicznym kolorem jest fioletowy.[↩]
  5. Gdyby paschał był bardzo wielki i ciężki, do poświęcenia wody można użyć innego paschału dawniej poświęconego, byleby w nim było 5 gram kadzidła. (Ś. K. O. 3352, 3358).[↩]