Czy każdy może uczestniczyć we Mszy świętej

„Kościół otrzymał Eucharystię od Chrystusa, swojego Pana, nie jako jeden z wielu cennych darów, ale jako „dar największy”, ponieważ jest to dar z samego siebie, z własnej osoby w jej świętym człowieczeństwie, jak też dar Jego dzieła zbawienia.”

Jan Paweł II, Ecclesia de Eucharistia, 11

Znaczenia pojęcia Msza należy doszukiwać się w języku łacińskim w określeniu missa. Jednakże wśród badaczy istnieje spór co do jego tłumaczenia1, istnieją różne hipotezy: a) od rzymskiego zwyczaju rozwiązywania zgromadzenia(dimissio), w tym kontekście słowo to pojawia się w formule kończącej celebrację: Ite, Missaest, czyli Idźcie, teraz następuje rozesłanie2; b) od modlitwy wysyłanej ku Bogu, składania Bogu ofiary (missae); c) od specjalnej czynności wykonywanej przez osobę posłaną.

Katechizm Kościoła Katolickiego przedstawia szereg sformułowań określających istotę znaczenia Mszy św. poprzez następujące określenia: Eucharystia, Wieczerza Pańska, zgromadzenie eucharystyczne, pamiątka Męki i Zmartwychwstania Pana, Najświętsza Ofiara, Komunia3.

Czym jest Msza święta?

Msza św. jest tajemnicą, misterium. To podstawowy obrządek liturgiczny umożliwiający spotkanie wiernych z Bogiem. Podczas Mszy św. w sposób sakramentalny odtwarzana jest pamiątka ofiary ukrzyżowania Jezusa Chrystusa. Jest to bezkrwawa ofiara Kościoła składana Bogu4. Eucharystia została ustanowiona przez Jezusa Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy spożytej z Apostołami w Wielki Czwartek. W trakcie wieczerzy Chrystus łamał i rozdawał chleb ze słowa-mi: Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje (Mt 26, 26). Po wieczerzy Jezus podał Apostołom kielich wypełniony winem ze słowami: Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grze-chów (Mt 26, 27-28).

Msza św. ma duże znaczenie dla Kościoła i wyznawców wiary katolickiej. Św. Franciszek Salezy twierdził, że „Msza jest szczytowym punktem religii chrześcijańskiej, sercem nabożeństwa, duszą pobożności, otchłanią Bożej miłości, niewyczerpanym morzem łask”5.

Z jakich części składa się Msza święta?

Msza święta składa się z następujących części: 1) obrzędy wstępne; 2) liturgia słowa, inaczej zwana „mszą katechumenów”; 3) liturgia eucharystyczna dawniej nazywana „mszą wiernych” – ta część uznawana jest za najważniejszą częścią Mszy świętej, w której dochodzi do obrzędu Komunii św.; 4)obrzędy zakończenia5.

W tym miejscu należy wyjaśnić istotną różnicę między „mszą katechumenów” a „mszą wiernych”. Otóż „msza katechumenów” wywodzi się ze starożytności chrześcijańskiej i dzieli się na dwie części: w pierwszej ludzie modlą się do Boga – słowo ludzkie; w drugiej ludzie słuchają, a Bóg przemawia – słowo Boże. Podczas tej części Mszy mogli być obecni nawet poganie przygotowujący się do przyjęcia wiary katolickiej. Trwała ona do końca homilii, po czym diakon prosił nieochrzczonych o opuszczenie kościoła i rozpoczynała się tzw. msza właściwa, czyli „msza wiernych” (składająca się z Ofiarowania, Przeistoczenia, Komunii św. i zakończenia)5.

Kto może sprawować Eucharystię?

Obowiązujące przepisy prawa kanonicznego jasno stanowią, że szafarzem, który może sprawować sakrament Eucharystii jest tylko kapłan ważnie wyświęcony6. Katechizm Kościoła Katolickiego stwierdza, że „tylko kapłani ważnie wyświęceni mogą przewodniczyć Eucharystii i konsekrować chleb i wino, aby stały się Ciałem i Krwią Jezusa Chrystusa”7. O tym, że dany kapłan jest uprawniony do sprawowania Eucharystii, musi przekonać się proboszcz (lub w jego zastępstwie wikariusz) dopuszczający nieznanego księdza do Mszy odprawianej przy parafialnym ołtarzu. Każdy kapłan upoważniony do celebracji Mszy św. powinien być wyposażony w odpowiedni dokument wystawiony przez biskupa diecezjalnego bądź przełożonego zakonnego w ciągu ostatniego roku8. Jest to konieczne, bowiem zdarza się, że usiłują odprawiać liturgię Mszy św. również kapłani, którym prawo kanoniczne zabrania jej sprawowania, w przypadku nałożenia cenzur kościelnych czyli kary ekskomuniki, interdyktu bądź suspensy zabraniających wykonywania aktów władzy święceń (Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1331-1333)9. Legitymację do celebrowania Mszy św. ma kapłan który posiada intencję do jej odprawienia we właściwy sposób10.

Co znaczy uczestniczyć we Mszy świętej?

Podczas Soboru Watykańskiego II biskupi wyrazili pragnienie, aby poprzez reformę liturgiczną wierni „nie byli obecni na Mszy św. jako obcy i milczący widzowie, lecz aby przez obrzędy i modlitwę dobrze zrozumieli, w świętej czynności uczestniczyli świadomie, pobożnie i czynnie, by kształtowani przez słowo Boże posilali się przy stole Ciała Pańskiego i składali Bogu dzięki”11. W ten sposób ojcowie soborowi określili, na czym ma polegać udział w liturgii Mszy świętej. Wierni powinni być świadomi obrzędu, by móc razem z kapłanem składać siebie w ofierze, codziennie doskonalić się w zjednoczeniu z Bogiem i wzajemnie ze sobą (budowanie wspólnoty). W rezultacie czego, by „Bóg był wszystkim we wszystkich”12.

Uczestnictwo we Mszy powinno być owocne. Soborowa Konstytucja o Liturgii stanowi, iż „dla osiągnięcia pełnej skuteczności wierni mają przystępować do liturgii z należytym usposobieniem duszy, myśli swoje uzgodnić ze słowami i tak współpracować z łaską niebieską, aby nie otrzymywali jej na darmo”13.

„Idę na Mszę świętą” lub „idę na Eucharystię” – według ks. Józefa Górzyckiego oba przytoczone sformułowania są poprawne, „jednak Eucharystia jest pojęciem znacznie szerszym, bo obejmuje aspekty, które wykraczają poza sam akt kultycznej celebracji, który zamyka się w ramach obrzędu zwanego Mszą św.”14‹http://zenobiuszjuz.wordpress.com/2013/12/23/eucharystia-czy-msza-swieta› [online], dostęp: 12.12. 2013.. Sama fizyczna obecność podczas Mszy nie ma znaczenia, wymagane jest wewnętrzne zaangażowanie w liturię eucharystyczną15. Aktywne i świadome uczestnictwo powinno polegać na wspólnej modlitwie z wiernymi, słuchaniu i rozważaniu słowa Bożego, złożeniu siebie Bogu w ofierze, a także przystąpieniu do Komunii świętej16. Eucharystia jest sakramentem bogatym w symbolikę gestów, najczęściej oznacza ona ofiarę i ucztę, którą sprawuje Kościół wraz z wiernymi, którzy uczestnicząc dają świadectwo wspólnoty podczas przyjmowania Komunii.

Niezwykle ważnym aspektem pełnego udziału we Mszy świętej jest przyjęcie w czasie jej trwania Komunii świętej17. Kan. 912 Kodeksu Prawa Kanonicznego stanowi, że: „Każdy ochrzczony, jeśli tylko prawo tego nie zabrania, może i powinien być dopuszczony do Komunii świętej”. Przepisy prawa Kościoła katolickiego stawiają określone warunki, których spełnienie upoważnia do przystąpienia do Stołu Pańskiego. Pierwszą i zasadniczą sugestią jest konieczność przyjęcia uprzednio sakramentu chrztu świętego. Istotne znaczenie ma także zdolność do zrozumienia znaczenia tego sakramentu oraz przyjęcia go z wiarą i pobożnością, dlatego też dzieci18 można dopuścić do przyjęcia Komunii, „gdy posiadają wystarczające rozeznanie i są dokładnie przygotowane”19. Następnym aspektem jest tzw. stan łaski uświęcającej, czyli wolność od grzechu ciężkiego. Mówi o tym kan. 916 Kodeksu: „Kto ma świadomość grzechu ciężkiego, nie powinien bez sakramentalnej spowiedzi (…) przyjmować Komunii św. ”Kolejnym warunkiem przystępowania do Najświętszego Sakramentu jest wolność od kar kościelnych. Kodeks z 1983 r. wymienia dwie takie kary: ekskomunikę i interdykt20. Do Komunii świętej nie mogą przystąpić także ci, którzy żyją w jawnym grzechu ciężkim (pozostają w związkach cywilnych czy nieformalnych). Katechizm Kościoła Katolickiego także określa warunki umożliwiające przyjęcie Komunii św. „Kto chce przyjmować Chrystusa w Komunii eucharystycznej, musi być w stanie łaski uświęcającej. Jeśli ktoś ma świadomość, że popełnił grzech ciężki, nie powinien przystępować do Eucharystii bez otrzymania uprzednio rozgrzeszenia w sakramencie pokuty”21.

Kto może uczestniczyć we Mszy świętej?

Każdy katolik od chwili przyjęcia sakramentu chrztu świętego jest zobowiązany do regularnego uczestniczenia we Mszy w każdą niedzielę i nakazane święta22. Stanowią o tym przepisy prawa kodeksowe, trzecie przykazanie Dekalogu: „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił” oraz pierwsze przykazanie kościelne: „W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy Świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych”23.

Od obowiązku uczestnictwa we Mszy św. mogą zwolnić wiernego jedynie ważne i obiektywne przeszkody. Zwolniona z nakazanego przykazaniem uczestnictwa w Eucharystii jest osoba chora i starsza wiekiem. Jednakże w takich przypadkach dopuszcza się możliwość odprawienia Mszy św. w domu wiernego24.

Zgodnie z kan. 1248 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego: „Nakazowi uczestniczenia we Mszy świętej czyni zadość ten, kto bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedzającego”25.

Istotną kwestią jest to, aby Msza św., w której wierny uczestniczy była odprawiona w obrządku katolickim5. Obecność podczas Mszy św. odprawianej w języku obcym nie stanowi problemu, przy zadość uczynieniu uczestnictwa we Mszy św. Gesty, liturgia, świadomość obecności Chrystusa Eucharystycznego w każdej Mszy świętej są te same. Do rozwiązania problemu rozumienia języka obcego może przyczynić się właściwe przygotowanie do uczestniczenia w takiej Mszy świętej, na przykład poprzez przygotowanie wydruku tekstów, szczególnie czytań mszalnych, w języku ojczystym26.

Katolicy obrządku łacińskiego (zachodniego) mają prawo do uczestniczenia we Mszy św. i mogą przyjąć Komunię św. w jakimkolwiek obrządku katolickim na tych samych warunkach jak we własnym27. Na obszarze Polski wyróżnia się dwa obrządki wschodnie: greckokatolicki (bizantyjsko-ukraiński oraz parafia obrządku bizantyjsko-słowiańskiego) i ormiański. Na świecie istnieją dwa rodzaje obrządków: a) wschodnie: koptyjski, etiopski, chaldejski, syro-malabarski, syro-maronicki, syro-malankarski oraz syro-antiocheński; b) zachodnie: ambrozjański (mediolański), mozarabski (zwany inaczej wizygockim lub starohiszpańskim) oraz zairski. Wymienione ceremonie są katolickie, ponieważ mają pełną jedność ze Stolicą Apostolską. Dlatego też uczestniczenie w Eucharystii sprawowanej w innym obrządku katolickim niż rzymskokatolicki (łaciński) jest jak najbardziej dozwolone. Katolik zwyczaju rzymskiego może przystąpić do Komunii św. podczas Eucharystii sprawowanej w obrządku greckokatolickim pod takimi samymi warunkami, co w swoim ob-rządku28.

Uczestniczyć we Mszy św., może także ten, któremu zasady prawa kościelnego zakazały przyjęcia Komunii św. W przypadku, gdy niemożliwe jest przyjęcie Eucharystii ponieważ warunki życia na to nie pozwalają także powinno się uczestniczyć we Mszy świętej29. Takie uczestnictwo, nawet bez Komunii świętej może być owocne, ważne, znaczące i potrzebne całemu Kościołowi. Zarówno Jan Paweł II, jak i Benedykt XVI mówili o możliwości przyjmowania wówczas Komunii świętej duchowej. Praktyka była rozpowszechniona, gdy nie można było przyjmować częstej Komunii św. bez uprzedniej spowiedzi5. Instrukcja Kongregacji Obrzędów z 1958 r. podała wskazówki dotyczące uczestnictwa wiernych, m.in.: „Uczestnictwo to winno być przede wszystkim wewnętrzne. Dokonuje się ono przez pobożną uwagę umysłu i uczucia serca, przez które wierni „mają się łączyć jak najściślej z Najwyższym Kapłanem i z Nim i przez Niego składać Ofiarę i razem z Nim siebie ofiarowywać”30.

Szczególny udział w Ofierze eucharystycznej (Mszy św.) ma kapłan ją sprawujący. Ważność jego działania zależy od ważności święceń, które przyjął31, zaś godziwość – od braku przeszkód przewidzianych prawem32 oraz od zachowania wymaganych prawem wymogów33. Wierni świeccy, zwłaszcza mężczyźni, także mają możliwość bardziej zaangażowanego udziału we Mszy – np. pełniąc posługę lektora, akolity, nadzwyczajnego szafarza Komunii św. czy pełniąc służbę przy ołtarzu jako ministranci34.

Patriarchowie Kościelni, zwracają uwagę na to, że sama obecność fizyczna podczas odprawianej liturgii niewiele ma wspólnego z tzw. „pełnym uczestnictwem” we Mszy św. Od uczestnika Eucharystii wymaga się postawy godnej, świadomej potrzeby zjednoczenia się wiernych w modlitwie i ofierze, znajomości gestów, kultu religijnego. W nauczaniu Kościoła nie zostały zawarte dyspozycje, które uniemożliwiają konkretnemu podmiotowi wzięcie udziału we Mszy.

Podsumowanie

Msza święta jest miejscem szczególnej relacji Boga z człowiekiem. Każde słowo, każdy gest ma sens i znaczenie.

Jest pamiątką Ostatniej Wieczerzy sprawowanej przez Jezusa Chrystusa.

Przepisy zawarte w Kodeksie Prawna Kanonicznego z 1983 r. i Katechizmie Kościoła Katolickiego regulują wszelkie aspekty udziału we Mszy św., sposobu i formy jej odprawiania, udzielania Komunii św. Norm Kościoła stanowią, że uczestnictwo podczas Mszy świętej jest obowiązkiem katolika. Nie ma większego znaczenia czy Msza odprawiana jest we własnej parafii, poza nią, czy poza granicami państwa. Nie stanowi problemu również przynależność religijna chrześcijan. Wymagalne jest to, aby uroczystość odprawiana była zawsze w obrządku katolickim. Ważne jest nastawienie wyznawcy oraz powód jego obecności w zgromadzeniu wiernych. Msza św. ze swojej natury wymaga, aby wszyscy obecni we właściwy sposób w niej uczestniczyli.

Świadome uczestnictwo we Mszy św. winno objawiać się znajomością symboliki i znaczenia obrzędów, w których bierze się udział. Takie uczestnictwo nie jest możliwe bez należytego skupienia przed i w czasie Eucharystii. Powinno się ono przejawiać w naszych postawach i gestach. Kard. August Hlond, Prymas Polski w liście pasterskim o życiu parafialnym zwrócił uwagę, aby wierni nie tylko ‘byli’ na Mszy św. jako przygodni widzowie i świadkowie, ale by brali pełny i żywy udział w bezkrwawej Ofierze35. Sama obecność fizyczna bez chęci i braku świadomości nie może być uznana za spełnienie obowiązku, do którego zobowiązuje Kodeks Prawa Kanonicznego oraz Katechizm Kościoła Katolickiego. Przyjęta postawa osoby świadczy o pełnej obecności podczas Zgromadzenia eucharystycznego. Dlatego też można zastanowić się nad tym, czy wszyscy obecni we Mszy świętej rzeczywiście w niej uczestniczą?

Udzielając odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie rozważań – każdy może uczestniczyć we Mszy św. tylko nie wszyscy obecni uprawieni są do przystąpienia do Komunii św. Według Kodeksu Prawa Kanonicznego każdy ochrzczony może przystąpić do Komunii eucharystycznej, o ile prawo mu tego nie zabrania. Nikt wbrew własnej woli (za wyjątkiem szczególnego zdarzenia) nie może zostać ze Mszy św. wyproszony.

***

Can anyone participate in the Mass?

The Mass is the primary liturgical rite enabling the faithful encounter with God. During the Mass sacramentally is played a memorial of the sacrifice of the crucifixion of Jesus Christ. The Eucharist can be celebrate only by validly or-dained priest. The legislation does not provide for the prohibition of being in the Church during Mass. Everyone can participate in it, but not everyone can take receive Holy Communion. According to the Code of Canon Law, each bap-tized person has the right to adopt Eucharistic communion, if they are free of any obstacles. Holy Communion can not take who are excommunicated or have a penalty interdict, and “obstinately persist in manifest grave sin.” An important aspect is that you should pay attention to adopt an attitude worthy and active.

Klaudia Akacka

Źródło: Kortowski Przegląd Prawniczy Nr 3/2013

  1. B. Nadolski, Liturgika, t. 4: Eucharystia, Poznań 1992, s. 121.[↩]
  2. ABC Chrześcijaństwa, red. S. Zalewski, Warszawa 1999, s. 162.[↩]
  3. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, nr 1328-1352 [dalej KKK].[↩]
  4. ‹http://angelus.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=2623&Itemid=683› [online], [w:] dostęp: 05.01.2014.[↩]
  5. Tamże.[↩][↩][↩][↩][↩]
  6. Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, kan. 900 § 1, [w:] AAS 75 II (1983) 1-317. Kodeks Prawa Kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984 [dalej KPK 1983].[↩]
  7. KKK, nr 411.[↩]
  8. KPK 1983, kan. 903.[↩]
  9. W. Wenz, Eucharystia – pełnią życia dla członków Kościoła [online], [w:] ‹http://nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/numery/032005/06.html› dostęp: 08.01.2014.[↩]
  10. E. Górecki, Komentarz do kanonu 900, [w:] Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. III cz. 2, Księga IV. Uświecające zadanie Kościoła, red. J. Krukowski, Poznań 2010, s. 88.[↩]
  11. Sobór Watykański II, Konstytucja o Liturgii Świętej, 04.12.1963, nr 48, [w:] AAS 56 (1964) 97-144.[↩]
  12. S. Hołodok, Czynne uczestnictwo wiernych we Mszy Świętej [online], [w:] ‹http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAL/czynne_uczestnictwo.html›, dostęp: 07.01.2014.[↩]
  13. Konstytucja o Liturgii Świętej, dz. cyt., nr 11.[↩]
  14. [↩]
  15. M. Kaszowski, Teologia w pytaniach i odpowiedziach. Trzecie przykazanie dekalogu [online], [w:] ‹http://www.teologia.pl/m_k/prz-04.htm#d›, dostęp: 04.01.2014.[↩]
  16. K. Święs, Msza święta niedzielna w świadomości wiernych, „Roczniki Teologiczne” t. 54 (2007), z. 8, s. 283-293.[↩]
  17. KPK 1983, kan. 925: „Komunii świętej należy udzielać tylko pod postacią chleba, albo, zgodnie z przepisami liturgicznymi, pod obiema postaciami; w wypadku zaś konieczności, także tylko pod postacią wina.”[↩]
  18. KPK 1983, kan. 97 § 2: „Małoletni, przed ukończeniem siódmego roku życia, nazywa się dzieckiem i uważany jest za nie posiadającego używania rozumu. Po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że posiada używanie rozumu.”[↩]
  19. Zob. KPK 1983, kan. 913 § 1.[↩]
  20. KPK 1983, kan. 915.[↩]
  21. KKK, nr 1415.[↩]
  22. KPK 1983, kan. 1247.[↩]
  23. KKK, nr 2042.[↩]
  24. Msza święta sprawowana z udziałem osób chorych [online], [w:] ‹http://katechetyka-specjalna.wyklady.org/wyklad/941_msza-swieta-sprawowana-z-udzialem-osob-chorych.html›, dostęp: 19.01.2014.[↩]
  25. H. Sobeczko, Świętowanie niedzielne w sobotni wieczór, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” t. 14 (1993), s. 143-153.[↩]
  26. A. Orczykowski, Z potrzeby serca czy z obowiązku [online], [w:] ‹http://www.katolik.pl/z-potrzeby-serca-czy-z-obowiazku-,2029,416,cz.html?s=2›, dostęp: 10.01.2014.[↩]
  27. Zob. KPK 1983, kan. 923. S. Hołodok, Eucharystia a komunia kościelna [online], [w:] ‹http://www.wsm.archibial.pl/wsm10/art.php?id_artykul=123›, dostęp: 06.01.2014.[↩]
  28. M. Blaza, Odpowiedź na pytanie o wiarę [online], [w:]‹http://mateusz.pl/pow/pow_990904.htm›, dostęp: 06.01.2014.[↩]
  29. A.Cieślik, Msza także dla osób po rozwodzie: jak głosić Ewangelię osobom żyjącym w powtórnych, niesakramentalnych związkach?, „Przegląd Powszechny” R. 128 (2011), nr 6, s. 43-53.[↩]
  30. Pius XII, Encyklika Mediator Dei et Hominum, 20.11.1947, [w:] AAS 39 (1947) 552.[↩]
  31. KPK 1983, kan. 900 § 1.[↩]
  32. Zob. np. KPK 1983, kan. 1331 § 1 n. 2.[↩]
  33. Zob. np. KPK 1983, kan. 905 § 1, kan. 908. Zob. także KPK 1983, kan. 900 § 2.[↩]
  34. Zob. KPK 1983, kan. 228 § 1, kan. 230, kan. 910 § 2.[↩]
  35. ‹http://www.missa.pl/index.php/pelny-nasz-udzial-we-mszy.html›, dostęp: 06.01.2014.[↩]