Ustanowiony lektor i akolita – kompendium

  1. Odpowiednio przygotowani świeccy są zdolni, by otrzymać od świętych pasterzy te urzędy kościelne i posługi, które wolno im piastować zgodnie z przepisami prawa (KPK kan. 228 § 1).
  1. Mężczyźni świeccy, posiadający wiek i przymioty ustalone zarządzeniem Konferencji Episkopatu,mogą być na stałe przyjęci, przepisanym obrzędem liturgicznym, do posługi lektora i akolity, udzielenie jednak tych posług nie daje im prawa do utrzymania czy wynagrodzenia ze strony Kościoła (KPK, kan. 230 § 1).
  1. Na mocy sakramentu chrztu świętego wszyscy wierni uczestniczą w kapłańskim, prorockim i królewskim posłannictwie Chrystusa, który stale żyje i działa w Kościele mocą Ducha Świętego. Otrzymują w tym sakramencie charakter sakramentalny, „który konsekruje ich do uczestniczenia w chrześcijańskim kulcie religijnym”, czyli „uzdalnia i włącza chrześcijan do służenia Bogu przez żywy udział w świętej liturgii Kościoła”. Zatem także wierni świeccy mogą wypełniać we wspólnocie przewidziane przez prawo urzędy i posługi. Wśród nich szczególne miejsce zajmują posługa lektoratu i akolitatu. Papież Paweł VI zalecił, aby do tych posług powoływano świeckich mężczyzn, żyjących w świecie, a nie tylko kandydatów do sakramentu święceń (Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie udzielania posługi lektora i akolity świeckim mężczyznom).
  1. Należy odróżnić praktykę błogosławienia młodych chłopców do czytania słowa Bożego od posługi lektora. Nie otrzymują oni posługi lektoratu, lecz błogosławieństwo (…) (tamże, nr 10).

AKOLITA

  1. Akolita jest ustanowiony po to, aby usługiwał przy ołtarzu oraz pomagał kapłanowi i diakonowi. Przede wszystkim ma przygotowywać ołtarz i naczynia liturgiczne oraz w razie potrzeby rozdawać wiernym Komunię Świętą, której jest szafarzem nadzwyczajnym. W posługiwaniu przy ołtarzu akolita ma właściwe mu funkcje, które on sam winien pełnić. (OWMR 98).
  1. Zadania akolity w trakcie Mszy to:
    • niesienie krzyża w procesji do ołtarza (OWMR 188);-
    • pomoc oraz podawanie księgi kapłanowi i diakonowi (OWMR 189);
    • po zakończeniu modlitwy powszechnej, o ile diakon jest nieobecny, rozłożenie na ołtarzu puryfikaterza, kielicha, palki i mszału (OWMR 190);
    • pomoc kapłanowi w przyjmowaniu darów ludu; przyniesienie na ołtarz chleba i wina i podanie ich kapłanowi; jeżeli używa się kadzidła, podawanie kadzielnicy kapłanowi, asystowanie przy okadzaniu darów, krzyża i ołtarza; okadzanie kapłana i ludu (OWMR 190);
    • pełnienie funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii Świętej, jeśli jest taka konieczność (OWMR 191);
    • oczyszczanie i porządkowanie naczyń liturgicznych, czyli puryfikacja naczyń liturgicznych; akolita pomaga kapłanowi i/lub diakonowi w tych czynnościach, a gdy nie ma diakona przenosi wszystkie naczynia na kredens i tam sam je puryfikuje (OWMR 192), wcześniej jednak cała Krew Pańska powinna zostać spożyta przy samym ołtarzu (OWMR 279); do puryfikacji używa się wody lub wina i wody (OWMR 279); puryfikację można przeprowadzić zarówno po Komunii jak i zaraz po Mszy świętej (OWMR 279) – w drugim wypadku naczynia do czasu puryfikacji przykrywa się.
  1. Udzielanie Komunii Świętej w trakcie Ofiary Eucharystycznej należy w pierwszej kolejności do kapłana celebrującego (przewodniczącego liturgii) i do koncelebransów (Redemptionis Sacramentum, nr 88). Uwydatniają oni związek sprawowanej Eucharystii z aktem sakramentalnej Komunii. W razie potrzeby mogą im pomagać inni kapłani oraz diakoni.
    Ilekroć nie ma na miejscu kapłana lub diakona oraz gdy spełnienie tej posługi utrudnia im choroba, podeszły wiek lub duszpasterskie obowiązki albo gdy liczba wiernych przystępujących do Stołu Pańskiego jest bardzo wielka, przez co sprawowanie Mszy świętej albo innej świętej czynności zbytnio by się przedłużało, Komunii świętej udzielać może jako szafarz nadzwyczajny prawnie ustanowiony akolita.
    Ordynariusz miejscowy może pozwolić na udzielanie Komunii świętej innym szafarzom nadzwyczajnym, ilekroć uzna, że wymagają tego potrzeby duchowe wiernych, a nie ma na miejscu kapłana, diakona ani akolity. (Mnisteria Quaedm nr VI; Wprowadzenie teologiczne i pastoralne do „Komunia i Kult Tajemnicy Eucharystyczne poza Mszą Świętą, nr 17).
  1. Jeśli nie ma kapłana i diakona lub z ważnego powodu nie mogą oni być obecni, wówczas mogą wystawić Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji, a następnie go schować: akolita, nadzwyczajny szafarz Komunii świętej albo inny wierny wydelegowany przez miejscowego ordynariusza. Wszyscy oni mogą dokonać wystawienia przez otwarcie tabernakulum, a także, jeśli okoliczności tero wymagają, mogą postawić puszkę na ołtarzu lub umieścić Hostię w monstrancji. Na końcu adoracji chowają Najświętszy Sakrament do tabernakulum. Nie wolno im jednak udzielać błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem (tamże, nr 67).
  1. Przy sprawowaniu liturgii do pomocy nadzwyczajnych szafarzy należy się uciekać jedynie w sytuacji prawdziwej konieczności (Redemptionis Sacramentum nr 151).
  1. Akolita przeznaczony w szczególny sposób do służby ołtarza, powinien nauczyć się wszystkiego, co należy do kultu Bożego i starać się zrozumieć wewnętrzne i duchowe znaczenie tego, tak aby codziennie ofiarował się Bogu i był dla wszystkich przykładem powagi i szacunku w świątyni, jak również obejmował szczerą miłością mistyczne Ciało Chrystusa czyli Lud Boży, zwłaszcza zaś upośledzonych i chorych (Ministeria Quaedam, VI).

LEKTOR

  1. Lektor jest ustanowiony do wykonywania czytań z Pisma Świętego, z wyjątkiem Ewangelii. Może on podawać intencje modlitwy powszechnej, a gdy nie ma psałterzysty, może również wykonać psalm między czytaniami. W celebracji eucharystycznej lektor ma właściwą mu funkcję, którą on sam winien pełnić (OWMR 99).
  1. Zadania lektora w trakcie Mszy to:
    • wnoszenie Ewangeliarza w procesji wejścia, jeśli nieobecny jest diakon (OWMR 194);
    • wykonywanie z ambony czytań przed Ewangelią (OWMR  196);
    • wykonywanie psalmy pod nieobecność psałterzysta (OWMR 196);
    • gdy nie ma diakona podawanie z ambony intencji modlitwy powszechnej po wstępie wygłoszonym przez kapłana (OWMR 197);
    • jeżeli nie ma śpiewu na wejście ani na Komunię odczytanie odpowiednich antyfon (OWMR 48, 81, 198).
  1. Zadania lektora poza liturgią obejmują:
      • przygotowanie wiernych do godnego przyjęcia sakramentów;
      • pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu katechezy dorosłych;
      • zaangażowanie w inne formy posługi słowa w parafii;
      • ożywienia misyjnych zadań parafii;
      • animowanie życia modlitewnego w parafii;
      • wspieranie rodzin przed pogrzebem i po pogrzebie bliskich;

    (por. Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej nr 43).

  1. Lektor, świadomy przyjętego urzędu, powinien dokładać wszelkich starań i korzystać z odpowiednich środków, aby coraz pełniej zdobywał szczere i żywe umiłowanie oraz poznanie Pisma Świętego i w ten sposób stawał się doskonalszym uczniem Pana (Ministeria Quaedam, V).
  1. Ponadto:
    • gdy nie ma kapłana ani diakona, lektor lub akolita może prowadzić Wigilię przy zmarłym i przy pogrzebie stacje w domu zmarłego i na cmentarzu;
    • ustanowiony lektor i akolita może sprawować wybrane błogosławieństwa oraz prowadzić wybrane nabożeństwa (Nieszpory, Droga Krzyżowa, Gorzkie Żale, itp.), w przypadku akolity również nabożeństwa z wystawieniem Najświętszego Sakramentu.
    • we Mszy sprawowanej w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego ustanowiony lektor może wykonać lekcję we mszy śpiewanej, zaś ustanowiony akolita może ex rationabile casua pełnić funkcję tzw. „zastępczego” subdiakona (pismo PCED prot. 24/92 oraz 39/2011L).
  1. Do posługiwania przy ołtarzu mogą być upoważnieni świeccy ministranci, a do wykonywania czytań inne osoby świeckie dopiero, gdy brak jest odpowiednio ustanowionego akolity lub lektora (por. OWMR 100-101).
  1. W odprawianiu liturgii każdy spełniający swą funkcję, czy to duchowny, czy świecki, powinien czynić tylko to i wszystko to, co należy do niego z natury rzeczy i na mocy przepisów liturgicznych (Sacrosanctum Concillium, nr 28).

Akol. Łukasz Wolański