Czy koncelebrans powinien w trakcie Mszy św. wykonywać czynności diakona ?
Artur Lesner: Czy koncelebrans powinien w trakcie Mszy Świętej wykonywać czynności diakona (zalewanie kielicha, podnoszenie kielicha przy doksologii)?
Jacek Nowak SAC: Na początku należy wyjaśnić, czym jest Msza św. koncelebrowana. Prezbiterzy na mocy sakramentu święceń drugiego stopnia otrzymują godność kapłańską i są współpracownikami biskupów oraz kierują Kościołem w zakresie wyznaczonym przez biskupa (por. KK 28). Ta reprezentacja biskupa dotyczy również liturgii (por. KL 42). Koncelebra ukazuje natomiast jedność kapłaństwa (KL 57). Stąd kapłani koncelebrując Eucharystię nie czynią nic innego, jak to, że realizują jedno kapłaństwo Chrystusa. Prezbiterzy celebrują Eucharystię w sposób kolegialny, który wyraża się w formie porządku hierarchicznego. W sposób wyraźny widać to, kiedy koncelebrze przewodniczy biskup otoczony przez innych kapłanów. Natomiast jeśli przewodniczy prezbiter, reprezentuje on biskupa. Koncelebransi, jako członkowie kolegium, w sprawach konstytuujących ofiarę wykonują zawsze te same czynności i w ten sposób dokonują jednego aktu kapłańskiego w osobie Chrystusa.
Po tym krótkim wyjaśnieniu teologicznym można przejść do wyjaśnień przepisów liturgicznych. OWMR 208 stwierdza: Jeśli w Mszy koncelebrowanej nie bierze udziału diakon, jego funkcje pełnią niektórzy spośród koncelebransów. Należy jednak przyjąć założenie, że chodzi tu o funkcje nie należące do istotnych elementów wynikających z wykonywania jedności kapłaństwa.
Dlaczego tylko diakon usługuje przy przygotowaniu darów ofiarnych (por. OWMR 178)? Otóż już Hipolit Rzymski w Tradycji apostolskiej (III w.) podaje: diakona wyświęca się nie dla kapłaństwa, lecz do posługi biskupowi, by wykonywał jedynie jego polecenia (…). Nie otrzymuje też Ducha, w którym uczestniczą wszyscy członkowie kolegium prezbiterów, lecz czyni to, co mu mocą swej władzy powierzył biskup. Ta myśl została też powtórzona przez II Sobór Watykański w KK 29. Wynika stąd prosty wniosek, że koncelebrans tworząc z innymi prezbiterami kolegium, nie podchodzi do ołtarza na czas przygotowania darów, ponieważ rozrywałby jedność obrazu kapłaństwa objawiającej się w koncelebrze. Ponadto prezbiter nie przyjmuje święceń drugiego stopnia (wchodząc już w kapłaństwo) dla posługi, lecz dla składania ofiary. Do tej posługi jest przeznaczony diakon. Stąd koncelebrans – prezbiter nie nalewa wina i wody do kielicha. W związku z tym w OWMR nie ma nigdzie zapisu o dokonywaniu przez prezbitera tej czynności. Konsekwencją takiego rozumowania teologicznego jest zapis w OWMR 214: Czynności przygotowania darów spełnia główny celebrans; inni koncelebransi pozostają na swoich miejscach. Do ołtarza koncelebransi podchodzą dopiero po modlitwie nad darami, kiedy to rozpoczyna się anafora (od prefacji) i stoją przy nim aż do momentu Komunii (OWMR 215, 249). Wyjątek od tej reguły stanowi Msza koncelebrowana, której przewodniczy biskup. Wtedy, gdy nie ma diakona, jego funkcje wypełnia koncelebrans (Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów, Katowice 2013, nr 122), który jest współpracownikiem i pomocnikiem biskupa (por. KK 28).
Natomiast funkcje, które nie należą do istoty składania Ofiary, a są tylko formą pomocniczości, mogą wykonywać koncelebransi. O tych właśnie funkcjach mówi OWMR 208. Jeżeli chodzi o doksologię, to OWMR 180 mówi o diakonie, a OWMR w dziale o Mszach koncelebrowanych, w nrze 236 nie wspomina koncelebransa, który trzymałby kielich. Wydaje się jednak, że w tym przypadku koncelebrans może spełniać tę funkcję, ponieważ razem z głównym celebransem wygłasza doksologię (OWMR 236). Ponadto koncelebransi stoją w tym momencie przy ołtarzu.
Koncelebrans może wypowiadać wezwanie do przekazania znaku pokoju (OWMR 239) i pomagać głównemu celebransowi w łamaniu Hostii (OWMR 240). Z nru 247 OWMR można wnioskować, że puryfikacji, w razie potrzeby, dokonuje koncelebrans1.
- KKBiDS EP „Anamnesis” 76[↩]